Ο ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Ορισμένοι αναγνώστες που πραγματικά εκτιμώ με ρώτησαν τώρα τελευταία για ποιο λόγο μετά τον Μιχαήλ (1927) “σταμάτησα” οριστικά να μιλάω για τον Αδριανό Ζωγράφο.
Δεν σταμάτησα οριστικά, απλώς το ανέβαλα για λίγο.
Η συνέχεια του Μιχαήλ θα ‘πρεπε να είναι ο ίδιος ο Αδριανός Ζωγράφος. Η ζωή και ο θάνατός του: μια ζωή κι ένας θάνατος ενός ήρωα σκοτεινού, διαποτισμένου όμως από τη δίψα του ιδανικού που εμψυχώνει τόσες σκοτεινές υπάρξεις και που υπήρξε η πανοπλία του Αδριανού μου.
Ή του Αδριανού που μια μέρα η δίψα του ποτίστηκε με χολή απρόσμενη, απρόοπτη και ανελέητη: το ιδανικό του βρομίστηκε από κείνους που πίστευε ότι αντλούσαν τροφή απ’ αυτό.
Κι άλλες θλιβερές απογοητεύσεις ακολούθησαν από τότε, κι άλλες εκατόμβες πολύτιμων συναισθημάτων. Τώρα πια, έχοντας επιστρέψει στο χωριό μου, ύστερα από τριάντα χρόνια απουσία, ας μου επιτραπεί ν’ ατενίσω τα ερείπια μιας ρημαγμένης ζωής, να συναθροίσω τις δυνάμεις μου και, αν μου απομένει ακόμα καιρός, να ξεφύγω.
Κατά ποιους ορίζοντες;
Δεν θα ‘ξερα ν’ απαντήσω. Ούτε ο Αδριανός.
Μα η γη παραμένει πάντα όμορφη και τα περισσότερα ανθρώπινα πλάσματα αναζητούν την ελευθερία.
Για ακόμη μια φορά θα προσπαθήσουμε να τ’ ανακαλύψουμε. Στο μεταξύ, αναγκαστικά, θα ψάχνουμε μέσα στα ερείπια. (Παναΐτ Ιστράτι, από τον πρόλογο της έκδοσης)