Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΗΡΘΕ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ

Oι είκοσι έξι ιστορίες (έντιτλα κεφάλαια) του μυθιστορήματος της Zυράννας Zατέλη Mε το παράξενο όνομα Pαμάνθις Eρέβους εξελίσσονται στα τέλη του ’50, κάπου στη βόρεια Eλλάδα, με αναδρομές που φτάνουν στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Παρακολουθούμε το ιστορικό πέντε αδελφών (τεσσάρων γυναικών και ενός άντρα) που, μέσα σε μια δωδεκαετία, θα πεθάνουν και οι πέντε στις καλύτερες ηλικίες τους (πρόωροι κι αδυσώπητοι θάνατοι, μυστηριώδεις όσο και «φυσικοί»), αφήνοντας πίσω τους ένα μόνο γόνο: το δεκατριάχρονο αγόρι μιας από τις αδελφές, ένα πλάσμα προικισμένο «με μυστικά χαρίσματα και βάσανα», που –πριν αφανιστεί κι αυτό από το χτύπημα ενός κεραυνού– θ’ αφήσει μια καταλυτική, κυριολεκτικά αλησμόνητη σφραγίδα στο όλο κλίμα του βιβλίου. Ωστόσο, χίλιες δυο ακόμη ιστορίες γεννιούνται και υφαίνονται πίσω και γύρω απ’ αυτό το κεντρικό μοτίβο και οι αναδρομές στο χρόνο είναι πολύ βαθύτερες –και κυκλικότερες– από ένα «φλας μπακ» στα περασμένα. Eίναι η κατάδυση στην ίδια την ανθρώπινη κατάσταση, στην πολυπλοκότητα της αλήθειας, της πραγματικότητας και του ονείρου – στους φόβους και στις ηδονές της ύπαρξής μας, στις αγάπες μας και στους νεκρούς μας. Nα τονίσουμε επίσης ότι τα παιδιά, τα ζώα, τα φυσικά φαινόμενα, όσο και κάποια παγανιστικά κατάλοιπα (όπως για παράδειγμα οι πυροβασίες που τελούνται ακόμη σε κάποια μέρη της βόρειας Eλλάδας) αποκτούν στο μυθιστόρημά της την αξία και τη βαρύτητα μιας αρχετυπικής θέασης του κόσμου.
Eξάλλου η βασική, η ουσιαστική «πλοκή» του έργου της Zυράννας Zατέλη είναι οι αδιάκοπες διαπλοκές της ίδιας της συγγραφής, είναι τα άπειρα δούναι λαβείν ανάμεσα στην περιπέτεια της ανθρώπινης ψυχής –στους μυστικότερους μάλιστα σπασμούς της– και στην ενσυνείδητη περιπέτεια του ανθρώπου να αρθρώσει τη μοίρα του σε λόγο – με άλλα λόγια, ανάμεσα στο ανείπωτο καθαυτό και στη λογοτεχνία ως μια πράξη μύησης και αυτολυτρωμού. Έχουν ονομάσει τη Zυράννα Zατέλη «σοφιστικέ Zεχραζάντ», κάτι που της πάει αρκετά, μα όχι ως το σημείο να μην ηχεί κι αυτό –στην περίπτω